* دکتر حوریه یحیایی

در فضای پرغبار امروز که تب ثروت سریع و موفقیت های یک شبه فضای مجازی را پر کرده است، این ادعا که «دیگر مسیر ثروتمند شدن از درس و دانشگاه نمی گذرد» به یکی از گزاره های به ظاهر مسلم تبدیل شده است. نمونه های متعددی از کارآفرینان خودساخته که راهی غیر از تحصیلات آکادمیک را پیموده اند، موید این ادعا به نظر می رسند. اما آیا می توان با استناد به این نمونه ها، نقش آموزش عالی را به کلی نادیده گرفت؟ پاسخ واقع بینانه این است که ما در برابر یک دوگانگی کاذب قرار داریم؛ تقابلی که می خواهد دانشگاه را در مقابل ثروت قرار دهد. حال آنکه حقیقت پیچیده تر از این است. اگر دقیق تر بنگریم، خواهیم دید که مسیرهای جدید ثروت آفرینی نه تنها آموزش سنتی را بی اهمیت نکرده اند، بلکه برعکس، ضرورت بازتعریف نقش دانشگاه ها را 

پررنگ تر کرده اند. 
دانشگاه در عصر حاضر کمتر می تواند مدعی باشد که مستقیم و به تنهایی مسیر ثروتمند شدن را هموار می کند، اما این به معنای پایان نقش آفرینی آن نیست. بلکه نقش دانشگاه از یک موسسه صرفاً مدرک محور به یک اکوسیستم برای پرورش توانمندی های چندبعدی تغییر یافته است. شاید مهم ترین کارکرد دانشگاه در زمانه ما، ایجاد بستری برای شبکه سازی باشد. همان روابطی که در پروژه های گروهی، انجمن های علمی و حتی گفتگوهای غیررسمی در محوطه دانشگاه شکل می گیرد، می تواند به سرمایه اجتماعی ارزشمندی تبدیل شود که سال ها پس از فارغ التحصیلی نیز به عنوان یک موتور محرکه عمل کند.
اما نباید از این مهم نباید به سادگی گذشت که دانشگاه فضایی بی بدیل برای تقویت تفکر انتقادی و ارائه یک چارچوب فکری منسجم است. در دنیای پرسر و صدای امروز که هر لحظه با انبوهی از اطلاعات متناقض مواجهیم، توانایی تحلیل، ارزیابی و استنتاج منطقی به یک مزیت رقابتی تبدیل شده است. همین توانایی است که به یک فرد اجازه می دهد در میان فرصت های ظاهری، انتخاب های درست تری داشته باشد و مدل کسب وکاری پایدارتر طراحی کند. اما نکته کلیدی که باید به آن توجه داشت، ضرورت ترکیب “مدرک” با “مهارت” است. موفق ترین افراد در عصر حاضر کسانی هستند که توانسته اند دانش آکادمیک را با مهارت های عملی و روحیه کارآفرینی تلفیق کنند. یک مهندس نرم افزار که تنها به دروس دانشگاهی اکتفا کند، احتمالاً در بازار کار با مشکل مواجه خواهد شد. اما اگر همین فرد در کنار تحصیل، به توسعه مهارت های برنامه نویسی در پروژه های واقعی، یادگیری بازاریابی دیجیتال و تقویت توانایی کار تیمی بپردازد، به ترکیبی قدرتمند دست یافته است. بنابراین، به جای حذف یکی به نفع دیگری، باید به دنبال تلفیق هوشمندانه این دو جنبه باشیم. دانشگاهی که بتواند بستر مناسبی برای کسب این مهارت های جانبی فراهم کند، در واقع به دانشجو کمک می کند تا پلی مستحکم بین دنیای آکادمیک و بازار کار بسازد.
 در این میان، لازم است تعریف خود از “ثروتمندی” را نیز مورد بازبینی قرار دهیم. آیا ثروت را تنها در انباشت پول می دانیم؟ اگر چنین است، بدون شک راه های میانبری برای رسیدن به آن وجود دارد که ممکن است از مسیر دانشگاه نگذرد. اما اگر ثروت را مفهومی چندبعدی در نظر بگیریم که می تواند شامل دانش، آرامش فکری، تاثیر اجتماعی و رضایت شغلی نیز باشد، آنگاه نقش آموزش عادی پررنگ تر می شود. تحصیلات دانشگاهی می تواند پنجره ای به سوی دنیایی از دانش باشد که به زندگی فرد عمق و معنای بیشتری می بخشد. 
نکته حائز اهمیت دیگر، مسئله “شانس” در مقابل “برنامه ریزی” است. بسیاری از نمونه های موفقیت آمیز افرادی که بدون دانشگاه به ثروت رسیده اند، ممکن است تا حدی مدیون فرصت ها و شرایط خاصی بوده اند که لزوماً برای همه قابل تکرار نیست. در مقابل، مسیر دانشگاه اگرچه ممکن است طولانی تر و پرزحمت تر به نظر برسد، اما در بسیاری از موارد می تواند یک مسیر قابل اطمینان تر برای ساختن یک زندگی  پایدار باشد.  البته که دانشگاه ها خود نیز نیازمند تحول و با شرایط جدید هستند. دانشگاهی که در محتوای درسی و روش های تدریس خود به روز نشود، به تدریج کارایی خود را از دست خواهد داد.
 دانشگاه های پیشرو در دنیا به سمت ایجاد دوره های بین رشته ای، ارتباط بیشتر با صنعت و تاکید بر پروژه های کاربردی حرکت کرده اند.  یک نگرش واقع بینانه به ما می گوید که به جای رد کامل یا پذیرش کورکورانه نقش دانشگاه، باید به دنبال ایجاد ترکیبی بهینه از دانش آکادمیک، مهارت های عملی و تجربیات واقعی باشیم. در این صورت، می توانیم از مزایای هر دو دنیا بهره مند شویم و مسیر موفقیت خود را بر پایه های مستحکم تری بنا کنیم. افراد هوشمند و پویا مسلما کسانی خواهند بود که بتوانند این تلفیق هوشمندانه را به خوبی مدیریت کنند.