* آرش حسینی
در تقویم رسمی کشور عزیزمان ایران، چهارم مهرماه «روز سرباز» نامگذاری شده است.
روز سرباز فرصتی است تا به مقام والای مدافعان دین و میهن ادای احترام بشود؛ کسانی که با ایثار، صبر و فداکاری، امنیت و آرامش را برای کشور عزیزمان به ارمغان می‌آورند.واژه «سرباز» از ترکیب «سَر» و «باز» ساخته شده و به معنای کسی است که جان خود را در راه وطن و ارزش‌ها فدا می‌کند. (لغت‌نامه دهخدا)
اگرچه سرباز مفهوم و پدیده جدید و ماحصل شکل‌گیری ارتش‌های مدرن به نظر می‌رسد، اما به لحاظ مفهومی هم در ایران باستان و هم در تاریخ و فرهنگ اسلامی با آن آشنا هستیم.در ایران باستان، سربازی امری رایج بود، سربازان به دو دسته دائمی و موقت تقسیم می‌شدند؛ گروهی که همواره در خدمت فرمانروایان بودند و گروهی که در مواقع اضطرار فراخوانده می‌شدند.
در تاریخ و فرهنگ اسلامی، دفاع از سرزمین اسلامی و حفظ امنیت مسلمانان از واجبات شمرده شده است. قرآن کریم در آیه ۶۰ سوره انفال می‌فرماید: «وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ ا... وَعَدُوَّكُمْ» یعنی: «برای مقابله با دشمنان، هر نیرویی که در توان دارید آماده کنید...» این آیه نشان‌دهنده اهمیّت آمادگی نظامی و دفاعی در اسلام است.
در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه نیز امام علی (ع) خطاب به مالک اشتر، سربازان را ستون دین و سپر امت معرفی می‌کند: «فَإِنَّهُمْ جُنَّةُ الرَّعِيَّةِ، وَزَيْنُ الْوُلَاةِ، وَعِزُّ الدِّينِ، وَسَبِيلُ الأَمْنِ» یعنی: «سربازان سپر مردم، زینت حاکمان، عزت دین و راه امنیت‌اند».
در دوران معاصر همزمان با شکل‌گیری ارتش‌های مدرن، مفهوم سرباز هم وارد ادبیات نظامی ایران شد. پس از انقلاب اسلامی، سربازی از یک وظیفه خشک ناسیونالیستی، به یک وظیفه دینی و ملی تبدیل شد. در دوران دفاع مقدس ۸ ساله، سربازان (اعم از ارتشی و سپاهی) نقش کلیدی در حفظ تمامیت ارضی کشور ایفا کردند. در دفاع مقدس ۱۲ روزه اخیر نیز سربازان عزیزی در کنار دیگر نیروهای نظامی و امنیتی، به شهادت رسیدند.سربازی به دلیل نقشی که در حفظ کشور و خدمت به مردم دارد و به درستی، «خدمت» نامیده می‌شود و در عرف جامعه ایرانی، امری مقدس و دوره ساخته شدن و پخته شدن جوانان محسوب می‌گردد، دوره‌ای که جوانان عزیز طی آن نوعی خودسازی را تمرین می‌کنند.
با همه اهمیتی که سربازی در ذات خود دارد، سربازی به شکل مدرن، آسیب‌هایی هم دارد. سربازی در دوران کنونی به شکل بروکراتیک و اداری درآمده و گاه از اهداف معنوی و تربیتی خود فاصله گرفته است. امروزه بسیاری از جوانان، سربازی را دوره‌ای تحمیلی و بی‌ثمر می‌دانند؛ مشکلاتی چون حقوق پائین، نبود آموزش‌های کاربردی، اتلاف وقت و فشار روانی باعث شده‌اند که این دوره برای بسیاری ناخوشایند باشد. همچنین، عدم تناسب میان تخصص فرد و وظایف محوله، موجب کاهش بهره‌وری و رضایت‌مندی شده است.
سربازی در اسلام، نه صرفاً یک وظیفه نظامی، بلکه یک عبادت و خدمت به خلق خداست. اگر سربازی مدرن با آموزه‌های اسلامی و تربیتی همراه شود، می‌تواند بستری برای رشد اخلاقی، مسئولیت‌پذیری و تقویت روحیه ایثار و از خودگذشتگی باشد. بازنگری در ساختار سربازی، حرفه‌ای‌سازی، آموزش مهارت‌های زندگی و ایجاد انگیزه معنوی، می‌تواند این دوره را از یک اجبار خشک و دستوری به یک فرصت بی‌بدیل و ارزشی تبدیل کند.
روز سرباز بر همه سربازان مدافع وطن مبارک باد!