* دکتر مهسا صالحی

روزگاری نه چندان دور، شهرهای مانند یزد، اصفهان و کاشان با نام صنعت نساجی عجین شده بودند. کارخانه‌های بزرگ با دستگاه‌های پیشرفته، پارچه‌هایی تولید می‌کردند که نه تنها نیاز داخلی را تأمین می‌کرد، بلکه به کشورهای همسایه نیز صادر می‌شد. یادم می‌آید قدیم‌ترها که برای خرید پارچه به بازار می‌رفتیم، فروشندگان با افتخار می‌گفتند: «این محصول داخله، کیفیتش از خارجی‌ها هم بهتره!» اما امروز وقتی در بازار قدم می‌زنیم، بیشتر ویترین‌ها پر از محصولات چینی و ترکی شده‌اند. چه بر سر صنعت پرآوازه نساجی ایران آمده است؟ 
صنعت نساجی در ایران تاریخی به قدمت تمدن این سرزمین دارد. از هنر ظریف قالی‌بافی گرفته تا تولید پارچه‌های نفیس، همیشه بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی ما بوده است. در دهه‌های گذشته، این صنعت یکی از ارکان مهم اشتغال‌زایی و تولید ملی محسوب می‌شد. اما امروز با وجود تمام پتانسیل‌هایی که داریم، این صنعت رو به افول گذاشته است. کارخانه‌هایی که روزی مایه افتخار بودند، امروز یا تعطیل شده‌اند یا با نصف ظرفیت خود کار می‌کنند.
یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که صنعت نساجی با آن دست به گریبان است، مسئله واردات بی‌رویه است. وقتی محصولات خارجی با قیمت‌های پایین‌تر و گاهی با کیفیتی مشابه به بازار می‌آیند، طبیعی است که تولیدکنندگان داخلی نتوانند رقابت کنند. اما آیا واقعاً این همه ماجراست؟ مشکل فقط واردات نیست. بسیاری از کارخانه‌های نساجی ما هنوز با ماشین‌آلاتی کار می‌کنند که متعلق به چند دهه پیش است. در حالی که رقبای خارجی مدام تکنولوژی خود را به‌روز می‌کنند، اما ما در جا می‌زنیم. مسئله دیگر، نبود حمایت‌های جدی از این صنعت است.
 تولیدکنندگان نساجی با مشکلات متعددی از جمله نوسانات قیمت مواد اولیه، مشکلات تأمین مالی، و بوروکراسی اداری دست و پنجه نرم می‌کنند. بسیاری از آن‌ها می‌گویند که اگر همین مقدار انرژی و هزینه‌ای که صرف مقابله با این موانع می‌کنند را می‌توانستند صرف بهبود کیفیت و توسعه تولید کنند، امروز وضعیت کاملاً متفاوت بود. اما در این میان، نکته امیدوارکننده‌ای هم وجود دارد. برخی از تولیدکنندگان با وجود تمام این مشکلات، دست از تلاش برنداشته‌اند. آن‌ها با خلاقیت و نوآوری سعی کرده‌اند راه‌های جدیدی برای بقا پیدا کنند. برخی به سمت تولید محصولات تخصصی و باکیفیت رفته‌اند که بازار خاص خود را دارد. برخی دیگر با استفاده از طرح‌های اصیل ایرانی و ترکیب آن با سلیقه امروزی، محصولاتی تولید کرده‌اند که هم در داخل و هم در خارج از کشور مشتری دارد.
 صنعت نساجی ایران پتانسیل این را دارد که دوباره بدرخشد. ما نیروی کار ماهر داریم، مواد اولیه خوب داریم، و مهم‌تر از همه، سابقه و تجربه طولانی در این زمینه داریم. آنچه نیاز داریم، نگاهی جدید و برنامه‌ای جامع برای احیای این صنعت است. نگاهی که هم به کیفیت محصول توجه کند، هم به به‌روزرسانی تکنولوژی، و هم به بازاریابی و معرفی درست محصولاتمان به دنیا.
شاید وقت آن رسیده که به جای غصه خوردن برای از دست‌رفته‌ها، به فکر ساختن آینده‌ای بهتر برای این صنعت باشیم. آینده‌ای که در آن دوباره بتوانیم با افتخار بگوییم: “این محصول داخله، و از بهترین‌های جهانه!»