ارتباط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا با ورود به فاز تجارت آزاد - از ۲۵ اردیبهشت ماه- به مرحله‌ای تازه از همگرایی منطقه‌ای رسیده است؛ مسیری که می‌تواند تراز تجاری کشور را متحول کند.
به گزارش خبرنگار مهر، پس از چند سال مذاکره، هماهنگی‌های فنی و تصویب در مجالس قانون‌گذاری، توافق تجارت آزاد بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا از ۲۵ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ به صورت رسمی وارد مرحله اجرا می‌شود. این توافق گام مهمی در توسعه روابط اقتصادی ایران با کشورهای عضو این اتحادیه و بخشی از راهبرد کلان تهران برای گسترش تعاملات اقتصادی منطقه‌ای به شمار می‌رود.اتحادیه اقتصادی اوراسیا متشکل از پنج کشور روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان، با جمعیتی بیش از ۱۸۰ میلیون نفر و تولید ناخالص داخلی بالغ بر دو تریلیون دلار، یکی از قطب‌های مهم اقتصادی منطقه اوراسیاست. جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۹۷ با امضای یک موافقتنامه تجارت ترجیحی وارد تعاملات اقتصادی با این اتحادیه شد و حالا با اجرایی‌شدن موافقتنامه تجارت آزاد جامع، وارد مرحله جدیدی از همکاری‌ها خواهد شد؛ به گونه‌ای که از ۲۵ اردیبهشت‌ماه تعرفه واردات و صادرات ۸۷ درصد از کالاهای مشمول در تجارت میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به صفر خواهد رسید. همچنین اعمال هرگونه موانع غیرتعرفه‌ای نیز ممنوع خواهد بود. البته درصد اندکی از کالاها که در تجارت دوجانبه نقش کلیدی ندارند، همچنان مشمول تعرفه خواهند ماند.
روند اجرایی شدن تجارت آزاد میان ایران و اوراسیا
در همین زمینه، محمدصادق قنادزاده، معاون خدمات تجاری سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به روند اجرایی‌شدن این توافق با بیان اینکه چشم‌انداز توسعه روابط تجاری ایران و اوراسیا بسیار روشن است و پتانسیل رشد آن قابل توجه خواهد بود، می‌گوید: بر اساس پروتکلی که میان ایران و پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا به امضا رسیده، دو ماه پس از تکمیل فرآیند تصویب در مجالس و ابلاغ نهایی، موافقتنامه به‌صورت خودکار اجرایی می‌شود. این بدان معناست که از نیمه اردیبهشت‌ماه، عملاً توافق وارد فاز اجرایی می‌شود.محمدعلی دهقان دهنوی رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران هم در این خصوص با اشاره به صفر شدن تعرفه ۸۷ درصد از کالاهای مبادله شده میان دو طرف، می‌گوید:
این توافق نه فقط کالاهای اساسی بلکه بیشتر کالاها را در برمی‌گیرد
این توافق نه فقط کالاهای اساسی بلکه بیشتر کالاها را در برمی‌گیرد و ۱۳ درصد دیگر تعرفه‌هایی است که خیلی مورد استفاده نیست و تولید کننده و صادر کننده آن‌ها نیستیم و خیلی انگیزه‌ای نداشتیم که آن‌ها را در توافق نامه بگنجانیم.او تاکید می‌کند: تقریباً می‌توانم بگویم که اصلی‌ها، همه بخش‌های تولیدی ما جز معدود استثناهایی که روی تولید آن حساسیت داشتیم داخل آن قرار می‌گیرد. این توافق نامه که در یک فصل و ۲۴۵ صفحه است، توافق نامه بسیار مفصلی است و کتاب راهنمای تجارت با اوراسیا را آماده کردیم که هم ترجمه فارسی موافقتنامه و بخش‌هایی است برای راهنمایی بخش خصوصی که چه کار باید کنند.دهقان دهنوی با بیان اینکه در این موافقتنامه، علاوه بر اینکه تعرفه‌ها به صفر می‌رسد، پیش‌بینی شده است که موانع نیز برطرف شوند، تاکید می‌کند: فصولی که در توافق نامه پیش بینی شده، موضوعات بسیار متنوعی را در بر می‌گیرد؛ از جمله تبادل اطلاعات تجاری، اطلاع‌رسانی متقابل، استانداردسازی، اقدامات بهداشتی، قرنطینه، مسائل مربوط به بهداشت، همکاری‌های گمرکی و بسیاری مسائل دیگر، حتی موضوعات مرتبط با حمل‌ونقل و ترانزیت، که همگی در این موافقتنامه مورد توجه قرار گرفته است.
تجارت ایران و اوراسیا چقدر است؟
بر این اساس بررسی آخرین آمار گمرک ایران از وضعیت تجارت ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نشان می‌دهد که صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال گذشته با افزایش ۲۰ درصدی به بیش از ۲ میلیارد دلار رسید.در این مدت یک میلیارد و ۱۲۱ میلیون دلار کالا به فدراسیون روسیه، ۵۰۵ میلیون دلار به ارمنستان، ۲۷۸ میلیون دلار قزاقستان، ۱۱۱ میلیون دلار به قرقیزستان و ۲۱ میلیون دلار به بلاروس صادر شده است.همچنین سال گذشته یک میلیارد و ۵۱۰ میلیون دلار از مبدا کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا وارد ایران شده که نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲ کاهش ۲۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.قنادزاده معاون سازمان توسعه تجارت در این رابطه نیز می‌گوید: در حال حاضر، حجم مبادلات تجاری ایران با اتحادیه اوراسیا در حدود ۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. اما با توجه به ظرفیت‌های توافق تجارت آزاد، این رقم می‌تواند طی سه تا پنج سال آینده به بیش از ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد.کارشناسان اقتصادی معتقدند ، اجرایی‌شدن این توافق می‌تواند فرصت‌های گسترده‌ای را برای بخش خصوصی و تولیدکنندگان ایرانی فراهم کند زیرا این موافقتنامه با هدف تجارت آزاد و با تعرفه صفر حدود هزار قلم کالا نوشته شده و شامل ۱۱ فصل و یک ضمیمه مربوط به فهرست‌های کالایی دو طرف توافق است.