 حسین میرزایی*

در کنار تمام تلاش‌های اجرایی و درمانی برای مهار ویروس کرونا، تغییر سبک زندگی، الگوهای رفتاری و نیزعادت‌ واره‌های افراد از طریق آموزش همگانی می‌تواند از مهم ترین سیاست‌ها و راهکارها برای مقابله با این بیماری قرار گیرد. 
بعد ازهمه‌گیری ویروس کرونا در جهان و مرگ و میرهای گسترده ناشی از آن و با توجه به پیشرفت‌های شگرف انسان در علوم، نگاه‌ها برای مهار این بیماری به متولیان علوم آزمایشگاهی و پزشکی دوخته شده است. در این کارزار امید می‌رفت که اندکی بعد از شیوع ویروس کووید ۱۹، راه‌حل‌های علمی برای مهار آن اعلام و آزمایش شود و جهان از شر این ویروس رهایی یابد. اما درعمل، مشاهده شد که ظاهرا علم بشر، آن قدر که در رسانه‌ها بازنمایی می‌شود ،قدرتمند و قابل اتکا نیست و در نتیجه، این ویروس شاید برای مدتی طولانی مهمان ناخوانده جامعه بشری باشد و در این مدت، لاجرم و متاسفانه، بسیاری از انسان‌ها را به کام مرگ بکشاند! بنابراین، در کنار تکاپوها برای یافتن راه‌حل‌های علمی چون کشف واکسن، خود به ‌خود، مساله آموزش همگانی، به یکی از اصلی‌ترین سیاست‌ها و راهکارها برای کاهش خسارات ناشی از ابتلا به این ویروس بدل می‌شود.
ایجاد الگوها و عادت ‌واره‌های رفتاری جدید با آموزش
یکی از ویژگی‌های فرهنگ، که همه صاحب‎نظران بر آن توافق دارند،  اکتسابی بودن آن است و این به معنای  نقش مهم آموزش در ایجاد الگوها و عادت واره‌های رفتاری جدید در یک جامعه است. اصولا اعضای جامعه در برابر دگرگونی فرهنگ مقاومت ومخالفت می‌کنند و آموزش می‌تواند در انتقال رفتارهای مطابق با الگوهای مدنظر سیاست‌گذاران جامعه نقش اصلی و اساسی را داشته باشد. اما آموزش چیزی است که شخص با انس گرفتن با یک فرهنگ آن را دریافت می‌کند نه با مواجهه رسمی با آن. پس می‌توان ادعا کرد که  فرایند آموزش که منجر به جامعه‌پذیری افراد می‌شود، امری فرهنگی است که در طول زمان شکل می‌گیرد و ارتباط محکمی با باورها و اعتقادات آن جامعه دارد.قاعدتا، هیچ‏ جامعه‌ا‏ی بدون فرایند جامعه‏‌پذیری ،امکان بقا و استمرار ندارد ،چرا که آنچه اعمال و کنش‏های عاملان اجتماعی را برای یکدیگر فهم‌پذیر و پیش‌بینی‏‌پذیر می‏‌کند، فرایند جامعه ‏پذیری است. به تعبیر دقیق‌تر، جامعه‏ پذیری منطق کنش اجتماعی است و افراد جامعه‏ همان‏ گونه عمل می‌کنند که جامعه‏‌پذیر شده‌‏اند. در نتیجه‏ کنش‏ها و صورت‏بندی‌های اجتماعی تا حد زیادی محصول مکانیسم‏های نظام یادگیری اجتماعی یا جامعه ‏پذیری هستند.
رسانه‌ها، اثرگذارترین برای آموزش همگانی مهار کرونا
در وضعیت کنونی، در حالی که تقریبا سراسر کشور در وضعیت قرمز سلامتی به سر می‌برند، جامعه‌پذیری جدید افراد در برابر بیماری‌ همه‌گیری چون کووید ۱۹ ضروری احساس می‌شود. با توجه به شیوع مرگ‌آور و خطرناک این ویروس، برای همزیستی و در شکل خوشبینانه‌ آن، یعنی مهار بیماری، نیاز است ،عادت واره های رفتاری افراد جامعه نیز تغییراتی را تجربه کند؛ زیرا در غیر این صورت ،عواقب این عدم جامعه‌پذیری جدید جبران‌ناپذیر خواهد بود. همان‌طور که اصولا خانواده آغازگر فرایند جامعه‌پذیری به شمار می‌رود و پس از آن نهادهای آموزشی و رسانه‌ها این ماموریت را به عهده می‌گیرند، لازم است، هر کدام از این نهادها در سیاست‌گذاری برای فرایند جامعه‌پذیری موثر افراد در مواجهه با این ویروس مورد توجه قرار گیرند. در این جا شاید رسانه‌ها و نهادهای آموزشی برای مهار کرونا بتوانند نقشی پررنگ‌تر داشته باشد تا با آموزش راهکارها و مکانیزم‌های مقابله با کرونا، از عملی‌سازی رهنمودهای بهداشتی تا راه‌اندازی برنامه‌های آموزشی و سرگرمی، خانواده‌ها را به‌عنوان هسته‌های اصلی این فرایند فرهنگ‌پذیری یاری دهند. به نظر من، رسانه‌ها به عنوان اثرگذارترین نیرو برای آموزش همگانی برای مهار کرونا، در کنار اطلاع‌رسانی‌های موثر، می‌توانند عاملی مهم در بسیج عمومی در تولید عادت واره‌های صحیح، همبستگی ملی، اعتمادسازی، آگاهی‌بخشی، دمیدن روح امید و ایجاد سلامت روانی برای مردم نقشی مهم در این تغییر فرهنگی برعهده داشته باشند.
*مردم‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی