 سیده مینا دیوبند* 
Mina.divband@yahoo.com

رشد و پیشرفت بسیاری از کشورها که در گذشته نه چندان دور از جایگاه اقتصادی بالای برخوردار نبوده اند، امروزه با پیروی از اندیشه بهره وری و بدنبال آن انگیزه های قوی برای کسب و کار سرعت گرفته است. به بیان دیگر، افزایش بهره وری مستلزم به فعل درآوردن توان بالقوه است. نیروی انسانی، اصلی ترین و شاخص ترین عامل در شکوفایی و پیشرفت کشورهای توسعه یافته است و قطعا در فقدان و خلاء این الزام و ضرورت، ابتر و بی نتیجه ماندن بسیاری از سکوهای اقتصادی و طرح های تعریف شده برای توسعه و شکوفایی کشور ناتمام و ناقص خواهد ماند. متاسفانه به دلیل پایین بودن بهره وری در اقتصاد ایران چه در سرمایه و چه در نیروی کار، فاصله رشد اقتصادی کشور با سایر کشورهای پیشرفته بیش تر و بیش تر شده است. در حال حاضر، کل جهان با بحرانی بی سابقه ای مواجه شده است و ویروس کرونا در حوزه های متنوعی ظهور یافته که نه تنها دولت ها و صنعت درمان، بلکه سازمان ها در کلیه بخش های صنعتی را مورد مخاطره قرار داده است. شیوع ویروس کووید نوزده شرایط ویژه ای را بر کسب و کارها و ادارات دولتی و غیردولتی حاکم نموده است و بهروری را تحت تاثیر قرار داده است. 

کرونا؛ فرصتی برای استفاده از تجربه دورکاری شده است. باید از دورکاری به عنوان ابزاری جهت افزایش بهره وری و کاهش هزینه ها استفاده کرد. آن هم در شرایط فعلی که با موج سوم و تکان دهنده کرونا روبرو هستیم که نباید تحت هیچ شرایطی دورکاری لغو شود. باید در ادارات و کارفرمایان به کارمندان خود ماموریت دهند و از آنها بخواهند که آن کار را انجام دهند. در بسیاری از امور، کارمند دولت می تواند این کار را در منزل انجام دهد. مهم انجام شدن آن ماموریت است نه اینکه فرد فقط باید در محل کار حضور داشته باشد. حتی باید این روال را بعد از کرونا هم طی کرد تا شاهد کاهش هزینه و افزایش بهره وری باشیم. این همان تجربه ای است که از ۲۰ سال گذشته در بسیاری از کشورهای دنیا استفاده شده است.
البته دست شرکت‌های فناوری در راه تبدیل شدن فرایند کاری ‌شان به یک فرایند دورکاری بازتر است و می‌توانند با استفاده از زیرساخت‌هایی که دارند و استفاده از ماهیت فناوری، راحت‌تر به این کار اقدام کنند، اما شرکت‌ها و ادارات سنتی هنوز به شدت درگیر فراهم نمودن این زیر ساخت ها هستند. هرچند درهمین شرکت‌ها هم مشکلاتی برای فراهم کردن امکان دورکاری برای کارکنان وجود دارد، چراکه فرهنگ دورکاری چندان در کشور جا نیفتاده است. درواقع به نظر می‌رسد،ما آمادگی فرهنگی برای این کار را نداریم و این یک موضوع جدید در کشور ماست. اما تجربه ی کشورهای صنعتی و پیشرفته تراز اول جهان نشان می دهد که سال ها این روش تنها با هدف بالا بردن بهره وری عملی می شود.
 افزایش بهره‌وری نهادهای تولیدی، رابطه مستقیمی با تولید ملی دارد و در نهایت به عنوان اهرمی شتابدهنده در تحقق اقتصاد مقاومتی موثر است. میزان افزایش تولید ناخالص ملی و به تبع آن ،رشد پس اندازها توسط نیروهای کار و صاحبان سرمایه همگی باعث افزایش سطح سرمایه گذاری ها و بهبود زیرساخت ها خواهد شد. باید اضافه کرد که حفظ امنیت شغلی نیروی کار یکی از راهکارهای ارتقای بهره وری است، چرا که در جوامع موفق از نیروی کار انتظار کار خوب دارند و در مقابل کارفرما خود را در برابر تامین هزینه های زندگی نیروی کار متعهد می داند. اما در کشورما، افراد با کوله باری از دغدغه های معیشتی مشغول به کارند که همین امر درکاهش انگیزه کار تاثیرگذار است. به همین علت عده ای از کارشناسان براین عقیده اند که پایین بودن سطح درآمد و دریافتی های افراد از مهم ترین عوامل پایین بودن بهره وری نیروی کار در ایران است که باعث شده ،افراد انگیزه افزایش سهم خود را در تولید وارائه خدمات به سازمان های مربوطه را، از دست بدهند. حال با وجود کرونا ،این امنیت و انگیزه بسیار بیش از قبل مورد تهدید قرار گرفته است. بنابراین کارفرمایی که با بازدهی نیروی کار مواجه است، رفته رفته، قدرت پرداختی خود را از دست داده و نیروی کار نیز بصورت فرسایشی عمل نموده و تولید نابود خواهد گشت. بی شک ایجاد رابطه تعامل و استوار برپایه یک اعتماد دونفره بین سازمان مربوطه و زیردستان می تواند یکی از راهکارهای مناسب در افزایش بهره وری باشد. بالاخص اینکه در دورکاری، گام اول اعتماد به نیروی کار است، که هنوز این موضوع و پذیرش آن برای کارفرما در هاله ای از ابهام قرار دارد. نیروی انسانی، بنای اصلی تولید است و تکیه کارفرما به آن بسی بیشتر از سرمایه است، بنابراین شناخت راهکارهای افزایش بهره وری و بازده آن می تواند با ایجاد ارزش افزوده، سوددهی لازم به کاهش بیکاری و تورم کمک های شایانی کند. شایان ذکر است، بدون گسترش دانش و فرهنگ کار از راه دور در کشور نه در بخش خصوصی و نه در بخش دولتی نمی توان باز خوردهای مناسبی از میزان بهره وری افراد داشت. البته در این بین نباید از نقش تعیین کننده نظام آموزشی و مولفه های تعیین کننده ی آن در رشد و پرورش نیروی انسانی کارامد غافل بود. نظام آموزشی که خروجی آن یک نسل پویا و توانمند با بهره وری بالا و مسئولیت پذیر در قبال کارهای محوله به او باشد. 
سردبیر*