دکتر حوریه یحیایی
Hooriye_yahyaei@yahoo.com
در دنیای مدرن امروزی دیگر تنها ثروت پیشران اقتصاد ملت ها نیست، بلکه زیربنای اقتصاد صنعتی، از محوریت منابع به سمت محوریت سرمایه های فکری متکی بر ایده ها و خدمات دانش بنیان جابه جا شده و به همین دلیل عامل دانش به صورت روزافزون از اهمیت و جایگاه بالاتری برخوردار می شود. چرا که علم و دانش برای یک کشور، سرمایه ای بی پایان و تمام نشدنی است و اگر چرخه ی تولید علم درهر کشوری به راه افتد، استعداد و ظرفیت های افراد بروز و ظهور پیدا کرده و همچون چشمه ی جوشان تا سال ها می تواند از فواید آن بهره مند شد.
باید اذعان داشت که موتور محرک اقتصاد دانشبنیان، شرکت ها و موسسات دانش بنیانند، که به منظور هم افزایی علم و ثروت در راه توسعه ی اقتصاد دانش محور و تحقق اهداف علمی اقتصادی نقش ایفا می کنند. همان موسسات و یا شرکت هایی که به منظور تولید ملی بر پایه ی علم و دانش بنا شده و با تکیه بر ایده محوری، نیروهای انسانی نخبه کشور را به رشد و شکوفایی همه جانبه نزدیک میکنند. ویژگی اصلی محصولات شرکت های دانشبنیان، بالا بودن سهم تحقیق و توسعه یا همان دانش نیروی انسانی در تولید محصول و خدمات است.
حرکت شرکت های دانش بنیان در ایران
رو به رشد است، اما هنوز سهم این شرکت ها از تولید ناخالص داخلی قابل توجه نیست و ایران نتوانسته از ظرفیت تولیدات دانش بنیان به خوبی در اقتصاد خود بهره مند گردد. آمارها نشان می دهد که تولید بالای محصولات دانش بنیان در کشورهای توسعه یافته و قدرتمند اقتصادی بالا و به شدت در حال افزایش است و هنوز ایران سهم اندکی از این تولیدات را به خود اختصاص داده است. در صنعت کشور نیز باید به سمت خلق ارزش افزوده بیشتر و دانش بنیان کردن فعالیت های صنعتی گام بر داریم و این امر هرگز بدون حمایت دولت و سازمان های ذی ربط میسر نخواهد شد.
کشور ما نیز جهت دستیابی به یک رشد و توسعه پایدار و فراگیر و رقابت در عرصه ی جهانی نیازمند یک تحول اقتصادی از اقتصاد منبع محور به دانش محور است. تحصیل ثروت از راه فروش منابع تمام شدنی نفت و گاز ، نه تنها پیشرفت نبوده بلکه باید اقرار کرد که بلایی است که سالهاست، گریبانگیر کشور شده و غیرعقب ماندگی هرگز میراث دیگری با خود به همراه نخواهد داشت. تبدیل وجه غالب اقتصاد کشور به اقتصاد دانش بنیان تنها راه نجاتی است که نه تنها قدرت اقتصادی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد، بلکه قدرت فرهنگی و سیاسی نیز در کشور به بالندگی بیشتری دست پیدا خواهند کرد. اما متاسفانه در کشور زنجیره ی پژوهش تا تولید یا همان تجاری سازی، حلقه مفقوده ای است که در توسعه ی فناوری اخلال ایجاد می کند، لذا استفاده از پتانسیل شرکت های دانش بنیان در جهت پر کردن این حلقه ی مفقوده گام مهمی در این راستا محسوب می گردد.
هرگز نباید از بعد کارآفرینی شرکت های دانشبنیان غافل شد. چرا که یکی از خصوصیت های منحصر به فرد آن ها پرورش ایده های خلاقانه و نوآورانه است، که در ذهن مبتکران و مخترعان شکل می گیرد و با پیگیری جدی کارآفرینان در قالب کسب و کارهای جدید به بار می نشیند. از اینرو این شرکت ها بهترین فرصت برای ابراز بهترین ایده های استارتاپی به حساب می آیند و تداوم حرکت این کسب و کارها مستلزم فرهنگ سازی برای زیست بوم مساعد کارآفرینی و نوآوری برای این شرکت هاست. نسل جوان، خلاق و تحصیلکرده با وارد شدن به عرصه ی کارآفرینی شرکت های دانش بنیان و استارتاپی، می تواند زمینه ی تحول در ساختارهای متنوع کشور باشد.
اقتصاد دانش بنیان تنها اهرمی برای رشد و توسعه اقتصادی کشور نیست. ما در کشوری زندگی می کنیم که همواره مورد تحریم ها و تهدیدهای اقتصادی و نظامی قرار داریم. از اینرو برنامه ریزی به منظور فراهمآوری زیرساختهای توسعه شرکتها و محصولات دانشبنیان به منظور حفظ استقلال و عزت ملی کشور، امری انکارناپذیر بوده و ضرورتی برای حفظ اقتدار ملی است. البته باید اذعان داشت، عوامل متعددی وجود دارد که پایداری و توسعه ی شرکت های دانش بنیان در کشور را تضمین خواهد کرد. صرفنظر از اهمیت سیاستهای حمایتی دولت در خصوص تدوین لوایح حمایتی از تاسیس و سیاستهای تشویقی، ایجاد و توسعه زیرساختهای لازم از قبیل مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری، بسیار حائز اهمیت است. با توجه به حجم فزاینده اشتغال در کشور و اهمیت توسعه شرکتهای دانش بنیان در امر اشتغال زایی، شناسایی راهبردها و عوامل موثر در توسعه ی کارآفرینی و حمایت از تجاریسازی محصولات دانش بنیان اهمیت بسزایی دارد. البته در کنار وضع قوانین حمایتی لازم برای بازسازی و تضمین خرید محصولات این شرکتها را میتوان یکی از مهم ترین عوامل پایداری آن ها برشمرد.