دکتر حوریه یحیایی*
Hooriye_yahyaei@yahoo.com

گردشگری غذایی (Food Tourism) یکی از انواع گردشگری‌هاست که می‌تواند نقش مهمی را در جذب توریست‌ها داشته باشد. ارتباط بین گردشگری و غذا، ارتباطی نزدیک و با سابقه‌ای دیرین است. غذا؛ مظهری از فرهنگ مقصد گردشگری است و در حال حاضر، ارتباط میان گردشگری ماجراجویانه و غذا، روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شود، بطوریکه اکثر اپراتورهای تورهای مسافرتی می‌گویند که مسافرانشان از آن‌ها خواسته اند که تجربه مواد غذایی ناشناخته را به عنوان بخشی از تجربه ی سفر آن‌ها بگنجاند، چنانکه حدود 200 میلیارد دلار از اقتصاد گردشگری دنیا به گردشگری غذا باز می‌گردد و هر گردشگری، بین 150 تا 200 دلار در سفرهای خود برای خوراک هزینه می‌کند.
جذابیت طعم‌های تازه و خوشمزه تا حدی است که برای برخی از گردشگران تنها دلیل بازگشت دوباره به یک مقصد تبدیل می‌شود و برای برخی دیگر، اصلی ترین دلیل انتخاب مقصد. گردشگری غذا بر پایه همین علاقه مندی و حس کنجکاوی شکل می‌گیرد. گردشگری غذا، نوعی گردشگری با علایق خاص است که انگیزه اصلی اش تجربه کردن غذاها و سبک‌های آشپزی منحصر به فرد کشور مقصد است. البته برای اکثر ما نیز، غذا یک عامل اصلی در انتخاب جایی است که قرار است، سفر کنیم و از اینرو گردشگری غذایی یکی از سریعترین برندهای رو به رشد سفر است و هر ساله شهرهای زیادی در سراسر جهان برای دریافت جایزه بهترین مقصد گردشگری غذا، رقابت می‌کنند.
 توریسم خوراک؛ صنعت نسبتا جدیدی در جهان است که از سال 2001 در مقاله "اریک ولف"
مدیر اتحادیه بین‌المللی توریسم غذا مطرح گردید. تجربه موفق توریسم غذا در بسیاری از کشورها هم اکنون نقش عظیمی در توسعه اقتصادی آن‌ها دارد. در فهرست بهترین مقاصد گردشگری غذا که از سوی شرکت Caterwings منتشر شده، شهر "سان سباستین اسپانیا "در رتبه اول قرار دارد. نتایج نشان می‌دهد که اسپانیا در حال تبدیل شدن به یک قطب در صنعت گردشگری است و در جهان با غذا شناخته می‌شود. این کشور با جذب بیش از10 میلیون توریست در ماه، از غذا به عنوان یک عامل کلیدی در گردشگری و برند‌سازی استفاده می‌کند. اسکاتلند نیز بر اساس طرح کاربردی جدید ارائه شده، از طریق گسترش گردشگری غذا را تا سال 2030 با کسب درآمد بیش از یک میلیارد پوندی در اقتصادش پیش‌بینی نموده است. کشورهای آسیای شرقی نیز دراین صنعت برای جذب توریسم به شدت فعال اند. مالزی اعلام کرده است که در نظر دارد با توسعه جایگاه گردشگری غذا در این کشور، امکان جذب 36 میلیون گردشگر را تا سال 2020 را فراهم آورد. حال با این تفاسیر در نظر بگیرید، ایران با این تنوع بی‌نظیر غذایی و طعم منحصر به فرد آن از چه پتانسیل عظیم گردشگری در این حوزه برخوردار است...

ترویج گردشگری غذا می‌تواند، منجر به تقویت بوم گردی در کشور شود. بی‌سلیقه‌ترین کشورها که طعم غذاهای عجیب‌شان محبوبیتی در بین گردشگران ندارد، سعی دارند که با برند‌سازی و فعالیت در این عرصه، غذاهای خود را به خورد گردشگران بدهند.
 به رغم توجه جدی به گردشگری غذا در کشورهای دنیا، در کشورما ،تا کنون توجه جدی به این مقوله نشده است. حال آنکه کشور ما در این زمینه از قابلیت‌های منحصر به فرد فراوانی برخوردار است و می‌تواند با بسیاری از کشورهای مطرح در این صنعت رقابت نماید و در خصوص برخی از مواد غذای در سطح جهان صاحب برند شود. غذاهای ایرانی یکی از سه مکتب غذایی در دنیا به حساب می‌آیند و در کنار غذاهای چینی و رومی قرار می‌گیرند، اما جای خالی آن‌ها در منوی رستوران‌های داخلی احساس می‌شود و هنوز جایگاه ویژه‌ای در حوزه بین الملل ندارند.ایران از متنوع ترین غذاهای بومی و محلی دنیا برخوردار است و تنها برای نهار و شام بیش از 1400نوع غذای اصلی با طعم و مزه بی نظیر و ارزش غذایی بالا را در اختیار دارد. البته شهر رشت به عنوان تنها شهر خلاق خوراک شناسی
ایران از سال ۹۴ در یونسکو به ثبت رسیده است.
که این قضیه ،امر مثبتی دراین حوزه است. اما نکته قابل توجه این است که امروزه صنعت گردشگری بیش از پیش به سوی بالا بردن کیفیت و پاسخگوی تقاضاهای مشتریان پیش رفته و باید از تمام پتانسیل‌های موجود بهره گرفت. گردشگرانی که برای اولین بار به ایران سفر می‌کنند، شاید با خوردن دو سه بار کباب بختیاری، کباب کوبیده و برگ و شیشلیک و ...به وجد بیایند و طعم کباب‌های ایرانی را به خاطر بسپارند، اما به ندرت با بسیاری از غذاهای متنوع استان‌های کشور آشنا می‌شوند. درهراستان کشور، غذاهای بومی و محلی از شهری به شهر دیگر تنوع پیدا کرده و با طعم‌های منحصر به فرد می‌تواند، نه تنها انتقال دهنده فرهنگ اصیل ایرانی باشد، بلکه می‌تواند نقش موثری در جذب توریست در جای جای ایران داشته باشد. اما متاسفانه هرگز تلاش شایسته‌ای برای معرفی این غذاها به گردشگران نشده، که اگر تلاشی در این زمینه صورت گیرد، فقط غذاهای ایرانی می‌توانند به تنهایی اقتصاد گردشگری کشور را متحول سازد.
باید اذعان داشت که گردشگری غذا، فقط شامل سفارش و یا صرف غذا در مقصد نیست ، بلکه بازدید از مزارع، دوره‌های آشپزی محلی، بازارهای محلی فروش مواد غذایی، همه تجربه گردشگر ازغذا را شکل می‌دهند و نوع طبخ تا سرو غذا می‌تواند، روایتگر آداب و رسوم تک تک روستاهای بی نظیر ایران باشد. گردشگری غذایی می‌تواند به منافع اقتصادی فراوانی منجر شود و بسیاری آن را ابزاری برای توسعه روستایی قلمداد می‌کنند که می‌تواند به پیشرفت و توسعه اقتصادی یاری رسانده و از مشاغل موجود در روستاها حفاظت کرده و ایجاد اشتغال پایدار نماید.
درک و باوراهمیت و کارکردهای سودمند گردشگری غذا برای مسئولین و دست‌اندرکاران این حوزه در گام اول و کارآفرینان و کسب و کارهای کوچکی که در این حوزه فعالیت می‌کنند در گام‌های بعدی، زمینه را برای توسعه و گسترش این صنعت و ایجاد تصویری مطلوب از کشورمان در عرصه جهانی گردشگری و بالاخص در خصوص گردشگری غذا فراهم می‌سازد.