 مهندس امین رشیدی*
  AMIN_RASHIDI@YMAIL.COM
کشور ایران به دلیل داشتن مرزهای گسترده و همسایه‌های گوناگون از موقعیت مناسبی در منطقه برخوردار است که امکان صادرات محصولات متنوعی شامل پتروشیمی، دارو، لوازم خانگی، صنعتی و... برایش فراهم شده است.  موقعیت مناسب جغرافیایی به همراه دسترسی آسان به مسیرهای ترانزیتی هزینه‌ی حمل و نقل
را کاهش داده و صادرات بسیاری از کالاها توجیه اقتصادی دارد. به همین علت، همیشه تعامل و روابط با کشورهای همسایه و نزدیک بسی مهم‌تر و ارجح تر از کشورهایی بوده که در فاصله‌ی دورتری قرار دارند و تقویت سیاست تجاری ایران با کشورهای همسایه بر سرعت رشد اقتصادی کشور می‌افزید.
در بین همسایگان خاکی ایران، ترکیه با توجه به شرایط جمعیتی مناسب و تولید ناخالص داخلی، مقصد مهم صادرات غیر نفتی ایران محسوب می‌شود. ایران و ترکیه؛ دو بازیگر بزرگ منطقه هستند و از نظر جمعیتی نیز، دو کشور ۱۵۰ میلیون نفرند، درآمدهای ملی دو کشور بسیار بالاست و اگر مناسبات اقتصادی دو کشور افزایش یابد، کل منطقه از این توسعه بهره مند
خواهند شد. پاکستان نیز اگرچه از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی جز کشورهای کم درآمد جهان محسوب می‌شود،اما جمعیت 200 میلیونی آن، بازار مناسبی برای صادرات ایران فراهم می‌کند. افغانستان به عنوان یک شریک تجاری مهم و اشتراک‌های فرهنگی قابل توجه، عراق با درآمدهای نفتی سرشار و سایر کشور‌های همسایه، بستری مناسب برای شرکت‌های فعال و بازرگانی محسوب می‌شود تا بخش خصوصی بتواند ظرفیت‌های خود را بیشتر از گذشته به جامعه داخلی و خارجی نمایان سازد.
در این راستا قطر؛یکی از کشورهایی است که ایران به دنبال سرمایه گذاری و جذب سرمایه‌های آن است و آنطور که مجله‌ی فوربس بیان کرده است، قطر؛ ثروتمند ترین کشور جهان است و از اینرو پتانسیل‌های فراوانی برای برقراری روابط تجاری با ایران را داراست. از آنجایی که ایران اسلامی، کشوری با امکانات گسترده و مهندسان و متخصصان با تجربه می‌باشد که این روزها با چالش بیکاری دست و پنجه نرم می‌کنند، توسعه‌ی صادرات، بالاخص توجه به بازارهای کشورهای همسایه، فرصت مناسبی برای برون رفت از این چالش می‌باشد.
بیشترین نفع از توسعه‌ی صادرات به کشورهای مجاور را بنگاه‌های کوچک و متوسط خواهند برد، زیرا محدودیت مالی، آن‌ها را به سمت تجارت به بازارهای نزدیک سوق می‌دهد تا بتوانند کالاهای خود را از طریق مرزهای زمینی و خطوط راه آهن به کشورهای نزدیک صادر کنند. باید، بر این مهم اذعان داشت، کشورهای اسلامی همسایه می‌تواند به عنوان اصلی‌ترین بازارهای هدف ایران قرار گیرد.اما متاسفانه علیرغم ارتباطات سیاسی خوب و اشتراکات فرهنگی با کشورهای همسایه...

 به دلیل ضعف در مذاکرات تجاری متناسب با این ظرفیت‌ها و فرصت‌ها نتوانستیم، روابط مالی و تجاری در خور ظرفیت‌هایمان با همسایگان داشته باشیم. در روزهایی که کارخانجات و تولید کنندگان داخلی، بعضا تنها با سی درصد ظرفیت خود مشغول به کارند، پروژه‌های خارجی می‌تواند، ضمن معرفی محصولات تولید داخل، جایگاه دیپلماسی کشور را در مرزهای خارج از کشور استحکام ببخشد. البته افزایش نرخ ارز برای صادرکنندگان می‌تواند به عنوان یک عامل انگیزشی ایفای نقش کند. اهمیت این موضوع در جایی خودنمایی می‌کند که برخی از تولیدکنندگان محصولات صادرات محور، تولیدات خود را در انبارها قرار داده اند تا بتوانند آن را صادر کرده تا آورده‌ی بنگاه خود را افزایش دهند. البته مساله نرخ ارز نمی تواند به تنها منتج به افزایش صادرات شود. چرا که
صادر کنندگان اذعان دارند که عوامل دیگری همچون بهبود فضای کسب و کار، ثبات هزینه‌های داخلی و از همه مهم تر، اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی در کنار هم ،بیشترین تاثیر را در نرخ افزایش صادرات بالاخص صادرات به کشورهای همسایه دارد.بنابراین با بیان اینکه فرض افزایش صادرات درهنگام کاهش ارزش پول ملی می‌تواند فرضیه درستی باشد، زمانی می‌توان با آمار درستی این فرضیه را اثبات نمود که از اصل صادراتی داشته باشیم.اما در این شرایط تولید کشور با کاهش ارزش پول داخلی در برابر ارزهای خارجی، افزایش صادرات به هیچ وجه امکان پذیر نخواهد بود.
بی شک یکی از راه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی، صادرات محور بودن است . با توجه به دسترسی ایران به منابع غنی انواع انرژی از جمله انرژی برق، سوخت و تجدیدپذیر ، این خود یکی از نکات قوت در امر صادرات است. از اینرو طبق فرمایشات  و دور اندیشی‌های مقام معظم رهبری، تامین 20 درصد از بازار کشورهای همسایه با کالاهای ایرانی، صادرات کشورمان به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت. زیرا طبق آمارها، کل صادرات غیرنفتی کشورمان در سال ،96 چهل و هفت میلیارد دلار بوده است که تنها 20 درصد از ظرفیت بازار کشورهای همسایه معادل 60 میلیارد دلار خواهد بود. البته صادرات ایران در شش ماهه نخست امسال ،۱۲ میلیارد و ۹۵۱ میلیون و ۲۵۹ هزار و ۶۵۹ دلار کالا گزارش شده است که در مقایسه با مدت مشابه پارسال، بطور میانگین از نظر ارزشی ۲۷.۶۹ درصد رشد داشته است. با توجه به شرایط کشورهای همسایه نظیر عراق و افغانستان، بخش اعظمی از صادرات ایران می‌تواند ابزاری برای تعمیم و تعمیر زیرساخت‌های آسیب دیده در این کشورها محسوب شود. تسهیل روند تاسیس شرکت‌های تجاری منحصر به صادرات و فراهم نمودن امکانات لازم برای حمل و نقل و سرعت بخشیدن به موارد گمرگی و سیستم انتقال تجهیزات از جمله مواردی ست که که کمبود آن در راستای شرکت‌های صادراتی محسوس است. همچنین محصولات تولید داخل با رعایت استانداردهای جهانی در پروژه‌های برون مرزی می‌توانند در رقابت با همتای خارجی مرغوبیت خود را به عرضه بگذارند. اگر از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های تولیدی کشور خبر نداشته باشیم ،صادرات و توسعه‌ی تجارت اتفاق نمی افتد و راهش این است که شرکت‌های تولیدی ما محصولات با کیفیت ایرانی را با برگزاری نمایشگاه و اعزام هیات‌های تجاری به بازارهای هدف معرفی نمایند. درحال حاضر، سیاست گذاران اقتصادی کشور باید در راستای رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، افزایش مبادلات ارزی با دیگر کشورها و گسترش روابط تجاری با همسایگان تلاش کنند و تدابیری بیاندیشند تا این امر به افزایش درآمدهای ارزی ایران بیانجامد.