 مهندس امین رشیدی*
  AMIN_RASHIDI@YMAIL.COM
سابقه ی حاشیه نشینی در کشور به سه دهه ی
قبل بر می گردد و تهران در چند دهه گذشته، اولین مقصد مهاجران بود. اما هرگز به این شدت نبود. این روند رو به رشد، چنان با سرعت اتفاق افتاد که حدود 88 درصد ازافزایش جمعیت تهران طی پنج سال از سال 90 تا 95 را ناشی از همین پدیده ی مهاجرت دانسته اند. اما معضلی که این روزها تبدیل به مسئله ای نگران کننده شده است که در بستر خود مشکلات بسیاری اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در بر دارد، پدیده ی حاشیه نشینی است. البته موضوع حاشیه نشینی؛ تنها گریبانگیر پایتخت نشده است و اکثر کلان شهرهای بزرگ و کوچک کشور، امروز گرفتار معضل حاشیه نشینی هستند، تا جایی که آمارها خبر از 19 میلیون ایرانی می دهد
که در حاشیه ی شهرها ساکن هستند.
در واقع هزینه های زندگی در کلانشهرها؛ بالاخص کلان شهر تهران تا حدی افزایش یافته است که این روزها افزایش پدیده ی حاشیه نشینی در تهران را در سر تیتر خبرها قرار داده است. تراکم جمعیتی بالا، نبود شغل مناسب و از همه مهم تر،
بالا بودن هزینه های معیشتی و هزینه های مسکن باعث هر چه پر رنگ تر شدن مهاجرت مردم به حاشیه ی تهران شده است. قیمت های نجومی مسکن که هیچ، افزایش اجاره بها ، عرصه را برای حضور بسیاری از اقشار متوسط و پایین جامعه چنان تنگ کرده است که چاره ای جز کوچ کردن به قسمت های حاشیه ای شهر نداشته اند. در تایید مطالب فوق بر اساس پژوهشی که در این زمینه صورت پذیرفته است، ضعف ساختارهای اقتصادی، ضعف نظام  برنامه ریزی و مدیریت شهری، عدم هدایت و حمایت های لازم از سمت دولت، همگی دست به دست هم داده که بیش از 20 درصد از جمعیت تهران حاشیه نشین بوده و در مناطق پاکدشت، احمدآباد و قیامدشت بیشترین جمعیت حاشیه نشین را دارا باشند.
قدر مسلم، حاشیه نشینی؛ مسئله ای بسیار جدی و نگران کننده برای کشور و مسئولین است که برای حرف زدن درباره ی آن و اقدامات عملی در این زمینه خیلی دیر شده است. چراکه این محلات ناکارامد شهری به سرعت در اطراف پایتخت در حال گسترش است و عموما ویژگی هایی چون بافت های فرسوده، روستاهای الحاقی به شهر و سکونت های غیر رسمی را دارا می باشند.
مناطق حاشیه نشین؛ ویژگی های نامطلوبی از قبیل تراکم جمعیت ، فقدان رفاه و خدمات شهری هم تراز با مناطق شهری دارند.
حاشیه نشینی نه تنها، منشا معضلات بزرگ اجتماعی از قبیل دزدی و ترویج اعتیاد ، فحشا و بیماری ها برای سایر افراد جامعه است، بلکه یک حقیقت تلخ و دردناک است که نشان از یک نابرابری و بی عدالتی با ساختار نامناسب شغلی و عدم وجود تسهیلات بهداشتی و خدماتی، ضعف سرمایه ی اجتماعی، عدم وجود امکانات آموزشی و عدم دسترسی مردم به حداقل های زندگی را دارد...

ول فرصت های نابرابر است و تا زمانی که زیر ساخت های به وجود آورنده ی نابرابری در کلان شهر تهران تغییر نکند، روند حاشیه نشینی همچنان ادامه خواهد داشت و به سایر شهرهای ایران نیز سرایت خواهد کرد.
عده ای از افراد تصمیم گیر در این حوزه بر این تفکرند که اگر به این مناطق رسیدگی شود، مهاجر پذیرتر می شوند و کنترل
جمعیت شان، باز سخت خواهد بود، غافل از آنکه هم اکنون با محله هایی
با جمعیت های بسیار در اطراف تهران روبرو هستیم که بدون هیچ خدمات اجتماعی، بدون پلاک، مدرسه، آسفالت، درمانگاه و ... زندگی درآن ها ادامه دارد.
این که حریم کلانشهری مانند تهران؛ معلوم نیست ومدام بر مناطق حاشیه ای آن افزوده می شود، زنگ خطری است که تبعات اقتصادی، اجتماعی متعددی را بدنبال خواهد داشت که این اتفاق نه تنها در تضاد با وحدت ملی است، بلکه می تواند به اختلاف های سلیقه ای، قومیتی و گروهی دامن بزند.