دکتر حوریه یحیایی*

خانه تکانی به عنوان یکی از رسوم ایرانی ها
در روزهای پایانی سال محسوب می شود. با احتساب همه ی مزایای این سنت قدیمی که تمیزی و نظافت را به ارمغان می آورد و باعث ایجاد روحیه ای
شاداب و با طراوت در بین افراد جامعه می شود، رعایت نکردن نکات ایمنی و بهداشتی منجر به بروز حوادثی می شود که سلامت افراد خانواده را به خطر می اندازد. به نحوی که هر ساله خانه تکانی نوروز باعث می شود که تعداد زیادی از کودکان و مادرانشان با مواد شوینده مسموم شوند. به قدری که بیشترین آمار بستری به خاطر مسمومیت در پایگاه های اورژانس و مراکز درمانی را در همین ایام گزارش می کنند.
برخی از خانم های خانه دار ترجیح می دهند که خیلی سریع تر نظافت و خانه تکانی را انجام داده و آن قدر از مواد شوینده استفاده نمایند که به اصطلاح همه جا را برق بیندازند. عده ای بدون استفاده از دستکش کار را شروع می کنند و جمعی دیگر با مخلوط کردن دو یا چند شوینده، بدنبال تمیزی و براقیت بیشتر لوازم منزل هستند.
غافل از آنکه ترکیب مواد شوینده با پاک کننده ها
 و مواد سفید کننده با ایجاد فعل و انفعالات شیمیایی و آزاد کردن گاز سمی کلر، بسیار خطرناک بوده و با ایجاد مسمومیت های جدی، صدمات جبران ناپذیری
را به فرد وارد می نماید. گاز کلر آزاد شده با رطوبت مخاط دهان ترکیب شده و با تولید هیدرو کلریک اسید که بسیار قوی و سوزاننده است علایم شدید تنفسی و مسمومیت های حاد ایجاد می کند. استفاده از آب گرم نیز اثرات منفی آن را دو چندان می کند. بالاخص آنکه عموما این اتفاق در نظافت و تمیز کردن
فضاهای بسته و کوچک همچون دستشویی و حمام رخ می دهد. بخار متصاعد شده از سفید کننده هایی همچون جوهر نمک و وایتکس نیز به شدت برای چشم، پوست و ریه خطرناک بوده و خانم های خانه دار باید از ترکیب این دو ماده به شدت پرهیز کنند. مواد شیمیایی فوق الذکر دارای ترکیبات آلی فراری هستند که به سرعت در فضا منتشر شده و با ورود بخارات و گازهای شیمیایی به دستگاه تنفسی ،عوارضی از سوزش چشم و آلرژی های مختلف گرفته تا سرطان ها
 را به همراه دارند. علاوه بر این ممکن است فرد با افت شدید سطح اکسیژن خون مواجه شده و اگر به سرعت اکسیژن رسانی انجام نشود، همراه با افت شدید اکسیژن علائمی چون : تنفس تند، استفراغ، سردرد، گیجی، منگی و تغییر رنگ پوست به آبی و یا خاکستری (سیانوز) خواهد داشت.
عده ای براین باورند که استفاده از ماسک می تواند
 محافظی برای استشمام این گازهای سمی باشد، اما بخارات بسیاری از مواد ضدعفونی کننده به راحتی از ماسک های کاغذی عبور کرده و می تواند آسیب های
 جدی را به ریه و سیستم تنفسی وارد نماید. همچنین عواملی مانند بالا بودن سن و داشتن بیماری های قلبی و ریوی احتمال ابتلا به این مسمومیت را افزایش داده و هر چه مدت زمان تماس و میزان تماس با شوینده ها بیشتر باشد، میزان این آسیب رسانی ها
 نیز افزایش می یابد.

شایان ذکر است که میزان ابتلا به اختلالات تنفسی ناشی از استفاده مواد شوینده ای، مانند اسپری های پاک کننده
و شوینده در افراد مبتلا به آسم بیش از سایر افراد است. گاز های سمی و مواد موثر
پاک کننده به سرعت تبخیر شده و علاوه بر ریه، حنجره نیز یکی از عضوهای آسیب پذیر در این میان می باشد.
بهتر است، خانم های خانه دار با اطلاع از نکات ایمنی و رعایت نمودن آن در صورت بروز علائم اولیه ای همچون سرفه، خارش و سوزش در حلق و گلو از محیط خارج شده و هوای تازه استنشاق کنند و در صورت عدم رفع علائم پس از شستشوی مخاطی، تماس با مرکز اورژانس  115 و یا مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم شیمیایی 1490 را هرگز از یاد نبرند.